Οι νόμοι πρέπει να θωρακίζουν το περιβάλλον, ως πηγή ζωής!

Γράφτηκε από τον/την Θεοδότα Νάντσου

Σάββατο, 02 Μάιος 2020

Ενώ ο πολιτικός διάλογος θα έπρεπε πλέον να τοποθετεί την προστασία της φύσης και την αναχαίτιση της κλιματικής κρίσης στο κέντρο των πολιτικών της μετά την πανδημία εποχής, η  περιβαλλοντική επικαιρότητα αυτών των ημερών έχει καταληφθεί από το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ που εισάγει επικίνδυνες για το περιβάλλον διατάξεις.

© Andrea Bonetti / WWF Ελλάς

Μάχη στη Βουλή

Την περασμένη Τετάρτη συμμετείχαμε σε ακρόαση από την κοινοβουλευτική Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου. Ήταν μια μεγάλη διαδικασία που διήρκεσε επτάμισι ώρες, στην οποία προσκλήθηκαν πάρα πολλοί εκπρόσωποι φορέων για να εκφράσουν τη γνώμη τους και να απαντήσουν σε ερωτήσεις βουλευτών.

Όπως εξηγήσαμε στους υπουργούς και τους βουλευτές, το νομοσχέδιο αυτό επιχειρεί πάρα πολύ μεγάλες αλλαγές σε πολλά κομμάτια της περιβαλλοντικής νομοθεσίας και δεν έχει ξεκάθαρο στίγμα. Είναι πολύ διαφορετικό από αυτό που δόθηκε σε δημόσια διαβούλευση, διπλάσιο σχεδόν σε μέγεθος και αριθμό άρθρων, καθώς έχουν προστεθεί πάρα πολλές διατάξεις τακτοποιήσεων για μια σειρά από έργα, ενσωμάτωση δύο οδηγιών της ΕΕ, ακόμα και ‘φωτογραφικές’ ρυθμίσεις. Εμβληματικά επικίνδυνη αλλαγή είναι βέβαια η διεμβόλιση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας με πρόβλεψη για εξορύξεις υδρογονανθράκων σε προστατευόμενες περιοχές (παρακαλώ, μην ξεχάσετε να υπογράψετε την κοινή έκκληση που τρέχουμε μαζί με τη Greenpeace για να σταματήσουμε τουλάχιστον αυτή την απειλή).

Στην παρέμβαση που στείλαμε εγγράφως στους βουλευτές, γράφουμε ότι τα τελευταία χρόνια, βλέπουμε σειρά από επιθέσεις στη νομοθεσία προστασίας του περιβάλλοντος. Με το επιχείρημα ότι οι νόμοι και οι διαδικασίες που θωρακίζουν την υγεία του πλανήτη είναι «εμπόδιο για την ανάπτυξη» ξηλώνονται σημαντικές διατάξεις και περιπλέκεται ακόμα περισσότερο το θεσμικό πλαίσιο περιβαλλοντικής προστασίας. Τελικά, ούτε το περιβάλλον προστατεύεται όπως πρέπει, ούτε βέβαια και οι επενδύσεις διευκολύνονται.

Στις τοποθετήσεις της κυβέρνησης και των βουλευτών διεκδικήθηκε από κάθε πλευρά η υποστήριξη περιβαλλοντικών οργανώσεων προς τις πρωτοβουλίες της μιας ή της άλλης παράταξης. Όπως συνέχεια εξηγούμε, ευθύνη μιας περιβαλλοντικής οργάνωσης είναι να προτείνει λύσεις, να δίνει τις καλύτερες ιδέες για σωστές πολιτικές και προστατευτικούς νόμους, και χωρίς κανέναν φόβο να ασκεί κριτική όταν οι πολιτικές αποφάσεις δημιουργούν προβλήματα. Όπου βρεθούμε, σε κάθε συμβούλιο ή συνάντηση, κρατάμε ψηλά αυτόν τον θεμελιωδώς ανεξάρτητο από κόμματα χαρακτήρα μας, καθώς πιστεύουμε πως η κοινωνία των πολιτών πρέπει να συμβάλλει στην ενίσχυση των δημόσιων πολιτικών και της δημοκρατίας χωρίς καμία κομματική ταύτιση.   

Κρυπτικές διατάξεις

Από την Τετάρτη, δεν έχω σταματήσει να διαβάζω και να ξαναδιαβάζω το νομοσχέδιο του ΥΠΕΝ και να παρακολουθώ τις συζητήσεις στη Βουλή. Είναι τόσο περίπλοκο και κάνει το θεσμικό πλαίσιο και τις διαδικασίες τόσο πιο ασαφείς και δυσερμήνευτες, ώστε σπάω το κεφάλι μου να δω τι άλλο νέο θα γίνει στις προστατευόμενες περιοχές.

Ακούστε λοιπόν τι διαπίστωσα χθες βράδυ: ο εμβληματικός για τα περιβαλλοντικά πράγματα νόμος 3937/2011 "Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις" είχε ρητή απαγόρευση της χωροθέτησης "περιοχών ολοκληρωμένης τουριστικής ανάπτυξης" (ΠΟΤΑ) μέσα σε προστατευόμενες περιοχές. Λογική απαγόρευση, ώστε να μην καταλαμβάνονται οι περιοχές Natura από εκτεταμένες αναπτύξεις ξενοδοχειακών μονάδων, τουριστικών χωριών, γηπέδων γκολφ, κλπ. Επιτρέπεται μεν, πολύ σωστά, η τουριστική δραστηριότητα και ανάπτυξη, όμως με κατασκευές και ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις που δεν καταλαμβάνουν και δεν αλλοιώνουν τεράστιες εκτάσεις, αλλά σέβονται τα ευαίσθητα στοιχεία του περιβάλλοντος.

Αυτή η απαγόρευση εξαφανίζεται, καθώς η σχετική πρόβλεψη του νόμου 3937/2011 καταργείται. Με τις χρήσεις γης που βάζει το νομοσχέδιο των υπουργών Κωστή Χατζηδάκη και Δημήτρη Οικονόμου στις ζώνες διατήρησης (αλλού τις λέει ζώνες «διαχείρισης») οικοτόπων και ειδών, θα μπορούν να επιτρέπονται πλέον όχι μόνο οι εξορύξεις υδρογονανθράκων, αλλά και οι μεγάλης έκτασης τουριστικές αναπτύξεις.

Βέβαια, εδώ το Συμβούλιο της Επικρατείας έχει ήδη συνεισφέρει τα μέγιστα στην ερμηνεία της συνταγματικής επιταγής για προστασία του περιβάλλοντος ως κοινού αγαθού. Έχει πει ξεκάθαρα ότι οι όροι ανάπτυξης των προστατευόμενων περιοχών πρέπει να καθορίζονται από τις ανάγκες διατήρησης των προστατευτέων οικολογικών τους χαρακτηριστικών. Το ανώτατο δικαστήριο συγκεκριμένα μας λέει ότι «[κ]ατά τον καθορισμό χρήσεων και όρων και περιορισμών δομήσεως σε περιοχές εκτός ορίων εγκεκριμένου σχεδίου ή οικισμού, πρέπει να λαμβάνεται υπ΄ όψη ότι αυτές δεν προορίζονται κατ΄ αρχήν για οικιστική ανάπτυξη. Ο θεμελιώδης αυτός κανόνας ισχύει, κατά μείζονα λόγο, για τα ευαίσθητα οικοσυστήματα, όπως οι περιοχές του δικτύου Natura 2000, των οποίων η ανάπτυξη, οικιστική, τουριστική και γενικώς οικονομική, πρέπει να συνδέεται με τη διατήρηση του χαρακτήρα τους και του ανθρωπογενούς και φυσικού περιβάλλοντος και τοπίου και να μην παραβιάζει τη φέρουσα ικανότητά τους.» (π.ε. ΣτΕ 32/2015). Το ίδιο μας λέγουν και οι κοινοτικές οδηγίες. 

Το νομοσχέδιο καταργεί επίσης την υποχρεωτική από τον νόμο 4014/2011 επιθεώρηση όλων των έργων κατηγορίας Α (έργα μεγάλης πιθανής επιβάρυνσης στο περιβάλλον) μέσα σε περιοχές Natura και παραπέμπει το θέμα σε ένα προεδρικό διάταγμα που θα βγει κάποια στιγμή.

Όλα αυτά και άλλα πολλά σημαντικά διαφωτίζει η (πάντα πολύτιμη) έκθεση της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής. Αυτό το κομβικής σημασίας όργανο υποστήριξης του νομοθετικού έργου του κοινοβουλίου καταδεικνύει αρκετά πολύ σοβαρά προβλήματα του νομοσχεδίου. Για παράδειγμα, δείχνει ξεκάθαρα αυτό που είπαμε στη δική μας παρέμβαση προς τους βουλευτές: ότι άλλο οι χρήσεις γης (δηλαδή οι ανθρώπινες δραστηριότητες) και άλλο οι καλύψεις γης (δηλαδή η φυσική κατάσταση των περιοχών). Μας ανοίγει επίσης τα μάτια σε μια σειρά από σοβαρότατα ζητήματα ασαφειών και κακής νομοθέτησης, που δεν υποβαθμίζει απλά την περιβαλλοντική νομοθεσία, αλλά συσκοτίζει και το τοπίο για τους ίδιους τους επενδυτές.

Ανάπτυξη ζωής στις περιοχές Natura

Από τις συζητήσεις στη Βουλή βλέπουμε ξανά και ξανά να προβάλλεται το μηδενιστικό πολιτικό αφήγημα ότι όσοι αντιδρούν στις προτάσεις του νομοσχεδίου δεν θέλουν καμία ανάπτυξη στις προστατευόμενες περιοχές. Αυτός ο ισχυρισμός εννοείται πως δεν έχει καμία αλήθεια.

Εδώ και χρόνια όλες οι περιβαλλοντικές οργανώσεις διατρανώνουν ότι στις περιοχές Natura είναι και δυνατή και επιθυμητή η ανάπτυξη ανθρώπινων δραστηριοτήτων και οικονομικών χρήσεων. Πάντα όμως με βάση όσα μας λέει η νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι αποφάσεις του Δικαστηρίου της ΕΕ: μόνο όταν τα έργα αυτά δεν παραβλάπτουν την ακεραιότητα του τόπου και αφού εκφραστεί πρώτα δημόσια γνώμη (άρθ. 6.3 της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ).

Από το σημείο αυτό της νομοθεσίας της ΕΕ, κάθε κράτος μέλος μπορεί να νομοθετήσει ειδικότερους περιορισμούς. Όχι να διευκολύνει, αλλά να περιορίσει ακόμα περισσότερο εκείνες τις δραστηριότητες που θεωρεί ότι είναι καταφανώς επιβλαβείς για το περιβάλλον, όπως για παράδειγμα οι βαριά ρυπογόνες και επικίνδυνες για μεγάλο ατύχημα βιομηχανικές εγκαταστάσεις και βέβαια οι εξορύξεις πετρελαίου και αερίου. Όπως μας λέει ξεκάθαρα η οδηγία της ΕΕ για τους οικοτόπους, προτεραιότητα για τις περιοχές Natura είναι η διατήρηση των ευαίσθητων οικοσυστημάτων και μόνο σε αυτή τη βάση μπορούν να ορίζονται οικονομικές δραστηριότητες.

Όμως και από την ίδια την πραγματικότητα προκύπτει ότι στις προστατευόμενες περιοχές υπάρχουν και αναπτύσσονται οικονομικές δραστηριότητες. Βλέπουμε λοιπόν από τα στοιχεία του ΥΠΕΝ ότι από το 2012 έχουν εκδοθεί 763 περιβαλλοντικές άδειες για νέες οικονομικές δραστηριότητες κατηγορίας Α εντός περιοχών Natura. Οι νέες άδειες αφορούσαν 41 έργα μεταφορών (δρόμοι, αεροδρόμια, κλπ), 86 υδραυλικά έργα, 31 λιμενικά έργα, 40 συστήματα διαχείρισης αποβλήτων (ΧΥΤΑ, ΟΕΔΑ, κλπ), 76 λατομικές και άλλες εξορυκτικές δραστηριότητες (όχι υδρογοναθράκων), 51 τουριστικές εγκαταστάσεις (ξενοδοχειακές μονάδες, κάμπινγκ, χιονοδρομικά, υδροθεραπευτήρια, κλπ), 15 πτηνοκτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, 50 μονάδες υδατοκαλλιεργειών, 31 βιομηχανικές εγκαταστάσεις, 105 εγκαταστάσεις ΑΠΕ (35 φωτοβολταϊκά, 34 αιολικά, 23 υδροηλεκτρικά κλπ), 5 έργα μεταφοράς ενέργειας καυσίμων και χημικών ουσιών και 232 ειδικά έργα και δραστηριότητες (κεραίες, ραντάρ, φυλακές, νεκροταφεία, go cart κλπ).

Είναι λογικό να μην επιτρέπονται έργα και εγκαταστάσεις βαριάς περιβαλλοντικής επίπτωσης στις περιοχές Natura. Το γράφει η ίδια η οδηγία της ΕΕ. Η Ελλάδα θα έπρεπε να πάει ένα βήμα παραπέρα, απαγορεύοντας ρητά έργα καταστροφικού περιβαλλοντικού αποτυπώματος, όπως οι εξορύξεις υδρογονανθράκων.

Οι προστατευόμενες περιοχές είναι η καρδιά της ελληνικής φύσης. Η μεγάλη πρόκληση είναι να τις θωρακίσουμε όσο το δυνατόν καλύτερα, καθώς βλέπουμε πλέον ξεκάθαρα ότι η υγεία των ανθρώπων είναι άμεσα συνδεδεμένη με την υγεία του πλανήτη. Αυτό το νομοσχέδιο που εισάγεται τη Δευτέρα 4 Μαΐου στην Ολομέλεια της Βουλής για ψήφιση αψηφά τους κινδύνους για την υγεία όλων μας.

Διαβάστε:

Σχόλια