Δευτέρα, 08 Ιούνιος 2020

Μία ηλιόλουστη ημέρα του Φεβρουαρίου, το καράβι για Άνδρο έχει σαλπάρει από νωρίς και πλέει στα καταγάλανα νερά του Αιγαίου. Στο κατάστρωμα, κουβεντιάζουν ζωηρά, με τη βοήθεια δύο διερμηνέων, Έλληνες και Κροάτες ψαράδες, παρέα με εκπροσώπους του WWF Ελλάς και του γραφείου της Αδριατικής, του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, μιας εκπροσώπου της διεθνούς εταιρίας τουρισμού Intrepid, καθώς και δύο ναυπηγών - της εταιρείας Φοίνιξ Νηογνώμων. Όλοι τους ταξιδεύουν για να συμμετάσχουν στο σεμινάριο για τον αλιευτικό τουρισμό που θα γίνει στη Χώρα της Άνδρου, στο πλαίσιο του προγράμματος «Μετασχηματίζοντας την παράκτια αλιεία μικρής κλίμακας στη Μεσόγειο».

© Χ.Γιαννακόπουλος / WWF Ελλάς

Το πρόγραμμα, που υλοποιείται σε δέκα χώρες της Μεσογείου από το WWF, έχει ως στόχο να διασφαλίσει τη βιωσιμότητα τόσο των αλιευτικών πόρων της Μεσογείου όσο και του ίδιου του επαγγέλματος των παράκτιων ψαράδων. Για τον σκοπό αυτό, συνεργάτες του προγράμματος από την Κροατία μαζί με ψαράδες που ασκούν αλιευτικό τουρισμό στις δαλματικές ακτές, ταξιδεύουν για να μοιραστούν την δική τους προσωπική ιστορία για το πώς ο αλιευτικός τουρισμός έχει αλλάξει τη ζωή τους.

Το καράβι ηχεί σημαίνοντας την άφιξη στο Γαύριο της Άνδρου και όλοι ανασυντάσσονται, αποβιβάζονται και επιβιβάζονται στα αυτοκίνητα πια με κατεύθυνση τη Χώρα. Μετά από μία απολαυστική διαδρομή μέσα από το κυκλαδίτικο τοπίο, η αποστολή φτάνει στο Δημοτικό Θέατρο, όπου τους περιμένει η ομάδα του προγράμματος του WWF Ελλάς, ντόπιοι ψαράδες και εκπρόσωποι του Λιμενικού Σώματος.

Αρπάζουν όλοι μια κούπα καφέ, κάθονται αναπαυτικά στις θέσεις τους και η Αντιγόνη Φούτση, υπεύθυνη του προγράμματος αλιείας του WWF Ελλάς παίρνει τον λόγο. Καλωσορίζει τους παρευρισκόμενους στο πρώτο αυτό σεμινάριο κατάρτισης του προγράμματος, παρουσιάζει τους ομιλητές και τα μεταφραστικά μηχανάκια παίρνουν «φωτιά». Οι πρώτες παρουσιάσεις αφορούν στο ελληνικό θεσμικό πλαίσιο για τον αλιευτικό τουρισμό, τα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία και τις τεχνικές προδιαγραφές για τη μετατροπή των μικρών αλιευτικών σκαφών προκειμένου να μπορούν να δραστηριοποιηθούν και στον αλιευτικό τουρισμό.

Ο Χρήστος και η γυναίκα του η Λία, ο Δημήτρης, ο Σωτήρης και η Βέτη, ο Γιάννης, όλοι τους παράκτιοι ψαράδες από την Κύθνο και την Άνδρο, παρακολουθούν σιωπηλοί. Ο Δημήτρης, παίρνει τον λόγο, εκφράζοντας μία ανησυχία που συμμερίζονται όλοι: «Υπάρχει πολύ μεγάλη γραφειοκρατία και μέχρι να βγάλουμε τις άδειες και να δουλέψουμε με τους τουρίστες, πώς θα ζήσουμε»; Ο Χρήστος, που έχει ήδη μετατρέψει το σκάφος του από το προηγούμενο καλοκαίρι, μονολογεί «Όλα αυτά τα γνωρίζω και τα έχω καμωμένα, μιας και έχω ήδη πάρει την άδεια για αλιευτικό τουρισμό. Έχω επενδύσει αρκετά χρήματα, ωστόσο ακόμα περιμένω την επιδότηση».

Σειρά έχει η Σόνια Πρβαν, εκπρόσωπος της Intrepid, της μεγαλύτερης τουριστικής εταιρίας που οργανώνει εκδρομές με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα ενισχύοντας τις τοπικές κοινωνίες. Παρουσιάζει το όραμα της εταιρίας για τον αλιευτικό τουρισμό και τα οφέλη που μπορούν να αποκομίσουν οι αλιείς. «Συνήθως οι ψαράδες εντατικοποιούν το ψάρεμα κατά την τουριστική περίοδο, προκειμένου να ανταποκριθούν στην αυξημένη ζήτηση για φρέσκο ψάρι. Με τον αλιευτικό τουρισμό μπορούν να δουλεύουν από τα τέλη του Απριλίου μέχρι και τον Οκτώβρη διασφαλίζοντας έτσι ένα αρκετά καλό εισόδημα για όλο τον χρόνο, ενώ οι ταξιδιώτες από την πλευρά τους βιώνουν μια καταπληκτική εμπειρία» καταλήγει.

Η αίθουσα αρχίζει να ζεσταίνεται. Ο Μόζορ Πρβαν, υπεύθυνος αλιείας του γραφείου του WWF στην Αδριατική, παρουσιάζει την πρόοδο της πρωτοβουλίας στην Κροατία και εξηγεί τη λογική του εγχειρήματος. «Θέλουμε να βοηθήσουμε τους ψαράδες. Θέλουμε να βελτιώσουμε τις συνθήκες ζωής των παράκτιων ψαράδων δίνοντάς τους εναλλακτικές οι οποίες παράλληλα θα μειώσουν την αλιευτική προσπάθεια. Με τον αλιευτικό τουρισμό ξέρετε πότε θα έχετε τουρίστες, οπότε μπορείτε να κάνετε και τον προγραμματισμό σας. Μια τέτοια αλλαγή σίγουρα απαιτεί χρόνο, επιμονή, ειλικρίνεια και διαφάνεια, δεν γίνεται από τη μία μέρα στην άλλη».

Διάλειμμα για άλλον έναν γρήγορο καφέ. Οι ψαράδες περικυκλώνουν τη Σόνια προκειμένου να μάθουν περισσότερες πληροφορίες για τις εκδρομές της Intrepid. Πώς θα μπορούσαν να ενταχθούν τα νησιά τους στο ταξιδιωτικό τους δρομολόγιο; Ποιες είναι οι προϋποθέσεις; Τι απαιτείται;

© Χ.Γιαννακόπουλος / WWF Ελλάς

Μετά το διάλειμμα, η Αντιγόνη παρουσιάζει την Έλενα και τον Ίβιτσα από το Λάστοβο και τον Σεμπάστιαν από την Τελάσιτσα, δύο νησιά στην καρδιά των δαλματικών ακτών. «Ξεκίνησα τον αλιευτικό τουρισμό πριν χρόνια για τα λεφτά» αφηγείται ο Σεμπάστιαν. «Τότε, για να καταλάβετε, υπήρχαν ακόμα τα γερμανικά μάρκα. Σας ακούω τόση ώρα και συμμερίζομαι την ανησυχία σας. Ωστόσο, σας διαβεβαιώ, ότι θα καταφέρετε να ανταμειφθείτε για τις θυσίες που θα κάνετε σήμερα». Η περιγραφή του και ο μεστός του λόγος, αγγίζουν αμέσως το ακροατήριο και γεννούν χαμόγελα. Σειρά παίρνει η Έλενα και ο Ίβιτσα, το ζευγάρι από το Λάστοβο. Η Έλενα, εξηγεί ότι ήταν κομμώτρια, αλλά δεν έβγαζε αρκετά χρήματα και αποφάσισε να τα παρατήσει και να βοηθήσει τον Ίβιτσα, που ήταν ψαράς.

«Μου αρέσει να δουλεύω με τουρίστες. Νοιώθω ότι κάνω κάτι χρήσιμο. Φεύγοντας σε παίρνουν αγκαλιά και σε ευχαριστούν γιατί έχουν περάσει φανταστικά. Νοιώθω καλά γιατί ξέρω ότι έχω δώσει ένα κομμάτι του εαυτού μου και αυτό μου αρκεί». Το ζευγάρι γελά ασταμάτητα καθώς εξηγεί πώς ο αλιευτικός τουρισμός έχει επιδράσει στη ζωή τους, πως πια μπορούν να περνούν πολύ περισσότερο χρόνο μαζί. «Κάθε μέρα είναι μία καινούρια περιπέτεια και κάθε φορά πρέπει να βρίσκεις τρόπους να κάνεις τους φιλοξενούμενούς σου να βιώσουν μία ξεχωριστή εμπειρία που θα τους μείνει αξέχαστη. Όταν τους καλωσορίζω στο καΐκι και τους περιγράφω πώς ζούσαμε παλιά και πόσα δίχτυα αναγκαζόμασταν να ρίξουμε σε σχέση με τώρα, δεν το πιστεύουν. ‘Τώρα εσείς είστε οι αστακοί μου’, τους λέω πειραχτικά και γελάμε όλοι μαζί. Πια, δε χρειάζεται να βάζω 2 χλμ. δίχτυα για να πιάσω τους αστακούς, χρειάζομαι μόνο 400 μέτρα για να κάνω μία επίδειξη του παραδοσιακού μας τρόπου αλιείας».

Το σούρουπο έχει πια πέσει και η πρώτη μέρα έχει φτάσει στο τέλος της. Όλοι προχωρούν κατάκοποι μεν, χαρούμενοι δε, για το δείπνο κουβεντιάζοντας σε παρεΐστικο κλίμα όλα όσα αποκόμισαν και κάνοντας σχέδια για το μέλλον. Το επόμενο πρωί, ο ουρανός υποδέχεται την ομάδα φορτωμένος με απειλητικά μαύρα σύννεφα, μα τίποτα δεν φαίνεται να μπορεί να αποθαρρύνει την ομάδα και να χαλάσει τα πλάνα της. Όλοι οι παρευρισκόμενοι επιβιβάζονται στο «Καίτη ΙΙ», το σκάφος του Δημήτρη προκειμένου να έχουν καλή οπτική επαφή με το καΐκι του Σωτήρη και της Βέτης, το οποίο θα κάνει μία επίδειξη του ντόπιου τρόπου ψαρέματος. Εν πλω ο Δημήτρης ξεναγεί το πλήρωμα στις ομορφιές της Άνδρου. Ακούγονται οι ιστορίες του τόπου, οι μύθοι, οι θρύλοι και οι παραδόσεις του. Την ώρα που το βίντσι ξεκινά να σηκώνει το δίχτυ, οι ουρανοί κυριολεκτικά ανοίγουν και έτσι, η «Καίτη ΙΙ» επιστρέφει στο λιμάνι του Κορθίου, ενώ ο Σωτήρης συνηθισμένος κι ατάραχος εξακολουθεί να μαζεύει τα δίχτυα του.

© Χ.Γιαννακόπουλος / WWF Ελλάς

Μετά από μία ώρα, στεγνοί πια όλοι, κουρνιάζουν σε ένα γραφικό καφέ με ένα ζεστό ρόφημα στο χέρι. Η Αντιγόνη, για άλλη μια φορά, με ένα πλατύ χαμόγελο ανοίγει τη συζήτηση: σήμερα, είμαστε εδώ για να κουβεντιάσουμε για το φλέγον ζήτημα της διαχείρισης της αλιείας, να δούμε πώς μπορούμε να προσεγγίσουμε την κατάσταση με μια φρέσκια ματιά και να μάθουμε ο ένας από την εμπειρία του άλλου. Θέλουμε οι ψαράδες να εμπλακούν πιο ενεργά σε αυτό, να συνειδητοποιήσουν τις προκλήσεις, να προτείνουν λύσεις, να ακουστούν μοιράζοντας τη γνώση τους για τη θάλασσα, αφού είναι εκείνοι που στην πραγματικότητα ξέρουν τη θάλασσα καλύτερα από τον καθένα μας… Σκοπός όλων μας είναι να κρατήσουμε τις θάλασσές μας ζωντανές με ψάρια για όλους και να στηρίξουμε τους άντρες και τις γυναίκες που βιοπορίζονται από την αλιεία. Η συν-διαχείριση, είναι μια εναλλακτική πρόταση στον τρόπο που προσεγγίζουμε τη διαχείριση της αλιείας, όπου ουσιαστικά όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς, από κοινού, σχεδιάζουν μέτρα για το πώς θα πρέπει να ψαρεύουμε με γνώμονα υγιείς θάλασσες, και αποτελεί ένα βασικό όχημα αυτού του προγράμματος. Μόνο μαζί μπορούμε να το πετύχουμε αυτό».

Η Αθηνά και ο Πάνος, οι δυο ακούραστοι διερμηνείς, δίνουν τη σκυτάλη ο ένας στον άλλον, μεταφράζοντας ήρεμα τα λόγια της. «Ας δώσουμε, όμως, τον λόγο στους φίλους μας από την Κροατία, να μας πουν τη δική τους εμπειρία». Η Έλενα, ο Ίβιτσα και ο Σεμπάστιαν εξηγούν πώς δουλεύει το σχήμα της συν-διαχείρισης στα μέρη τους, όπου ψαράδες, επιστήμονες, πολιτεία και ΜΚΟ αποφασίζουν μαζί. Παραδέχονται ότι στην αρχή ήταν δύσπιστοι απέναντι στο WWF, όμως η επιμονή, η ειλικρίνεια και ο διάλογος τους έκανε να αλλάξουν γνώμη. Δεν το έχουν μετανιώσει, εφόσον πλέον ζουν μία καλύτερη ζωή. Ο Δημήτρης ζήτησε να τοποθετηθεί με αφορμή τα όσα συζητιούνταν:
«Οι παράκτιοι αλιείς, όπως εμείς, αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις. Αυτοί που παίρνουν αποφάσεις δουλεύουν σε ένα γραφείο στην Αθήνα ή στις Βρυξέλλες, χωρίς να έχουν απόλυτη εικόνα της πραγματικότητας των θαλασσών. Θέλουμε να ακουστεί η φωνή μας και να έχουμε μία θέση στο τραπέζι των αποφάσεων».

Έλληνες και Κροάτες, κουβέντιασαν για ώρα ανταλλάσσοντας εμπειρίες, πότε για τις κοινές προκλήσεις τους και πότε για την ανάγκη τους να αναλάβουν δράση για να διατηρήσουν τις θάλασσες και το επάγγελμά τους ζωντανό. Μοιράζονταν ιδέες με τέτοιο πάθος που η Αντιγόνη μετά βίας κατάφερε να βάλει μία άνω τελεία! «Θέλω να σας ευχαριστήσω όλους που ήρθατε αυτές τις δύο ημέρες εδώ. Πιστεύω ότι άξιζε το πολύωρο ταξίδι και τον κόπο. Είδαμε ότι η Μεσόγειος είναι τελικά μια γειτονιά και όλοι μας αντιμετωπίζουμε παρόμοιες προκλήσεις. Ωστόσο, υπάρχουν εναλλακτικοί τρόποι διαβίωσης που εξασφαλίζουν την ευημερία των ψαράδων, αρκεί να έχουμε την όρεξη να προσαρμοζόμαστε στις νέες συνθήκες, να προσεγγίζουμε τις αντιξοότητες με θετική διάθεση και όλοι μαζί να σκεφτόμαστε δημιουργικά για να βρίσκουμε λύσεις. Να μοιραζόμαστε τις ιδέες μας, να είμαστε ανοιχτοί στο να ακούσουμε τον διπλανό μας. Όλοι μας αγαπάμε τη θάλασσα και θέλουμε να την κρατήσουμε ζωντανή για εμάς και τα παιδιά μας. Προσωπικά, νοιώθω μεγάλη ευγνωμοσύνη, γιατί βλέπω ότι μόνο μαζί μπορούμε να φέρουμε την αλλαγή στη Μεσόγειο και αυτός είναι και ο βασικός στόχος του προγράμματος».

Το πρώτο βήμα, για ένα καινούριο βιώσιμο μοντέλο αλιείας, έχει γίνει. Οι μαρτυρίες των ψαράδων, που η ζωή τους έχει ήδη αλλάξει, αλλά και η αποφασιστικότητά τους, είναι το ζωντανό παράδειγμα ότι λύσεις υπάρχουν, αρκεί να θέλουμε να τις δούμε. Όλοι έδωσαν τα χέρια με την υπόσχεση να τα ξαναπούν σύντομα.

Ευχαριστούμε τον Δήμο Άνδρου για την ευγενική παραχώρηση της αίθουσας του Δημοτικού Θεάτρου, τους αλιείς της Άνδρου που συμμετέχουν στο πρόγραμμα για τη θερμή τους φιλοξενία, καθώς και όλους τους ομιλητές και συμμετέχοντες που συνέβαλαν ουσιαστικά και εποικοδομητικά στην επιτυχή έκβαση αυτής της πρωτοβουλίας.

Η ανωτέρω πρωτοβουλία , έλαβε χώρα πριν τις ανατροπές που έφερε στις ζωές όλων ο COVID 19. Η εμπειρία αυτή τελικά όμως απέδειξε ότι η υγεία του περιβάλλοντος εξασφαλίζει την υγεία και την ευημερία των κοινωνιών και του ανθρώπου. Ειδικά για την αλιευτική κοινότητα που τόσο έντονα πλήττεται από τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, η υγιής θάλασσα είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο πρέπει να χτιστεί η επόμενη μέρα.