Τεύχος 37, Ιούνιος 2013

Το Γιατί έφαγα τον πατέρα μου του Roy Lewis, εκδόσεις Άγρα, και ενθουσιάζεται! Ένα βιβλίο πολύ διασκεδαστικό , για την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους και τις κατακτήσεις του προγόνου μας, του πιθηκάνθρωπου που διαβάζεται με μια ανάσα.

Πίσω λοιπόν στην εποχή της διαμόρφωσης του είδους Homo sapiens. Μόλις έχει κατέβει από τα δέντρα ο πιθηκάνθρωπος πρόγονός μας και ο Έντουαρντ, ο πατέρας και αρχηγός μιας μεγάλης οικογένειας, μιας ορδής, είναι ταγμένος στην εξέλιξη και επικράτηση του είδους του. Καθόλου αυτονόητο. Το περιβάλλον της Κεντρικής Αφρικής την εποχή των Παγετώνων κάθε άλλο παρά εξασφαλίζει την ανωτερότητα του Homo sapiens. Μεγαθήρια, ελέφαντες, ιπποπόταμοι, κροκόδειλοι, λιοντάρια, επίορνι (γιγαντιαίο είδος πτηνού, το μεγαλύτερο πουλί του κόσμου που ζύγιζε μισό τόνο και είχε ύψος τρία μέτρα), ιμπάλα (αφρικανική αντιλόπη), μάμπα (δηλητηριώδες φίδι πολύ μεγάλου μεγέθους ) ακόμη και κάποιοι εναπομείναντα μαχαιρόδοντα, κι άλλα πολλά ζώα, απείρως δυνατότερα, ταχύτερα και καλύτερα προσαρμοσμένα στο περιβάλλον, διεκδικούσαν την επικράτηση στον αγώνα της επιβίωσης.

Σα να ήταν χτες παρακολουθούμε τον Έρνεστ να φέρνει τη φωτιά από τα βουνά, από τα ηφαίστεια, και να τη διατηρεί αναμμένη στην εστία της οικογένειας, στη σπηλιά. Τεράστιο βήμα. Τα θηρία κοιτάζουν έντρομα τη φωτιά και προτιμούν να κρατήσουν ασφαλή απόσταση από τη σπηλιά του Έντουαρντ. Η σπηλιά ανήκει πια στον άνθρωπο, όχι στα ζώα. Η ίδια αυτή φωτιά που χαρίζει την υπεροχή στον άνθρωπο είναι που ξεφεύγει από τον έλεγχο του Έρνεστ και κατακαίει το δάσος. Ζώα και άνθρωποι φεύγουν έντρομοι να σωθούν. Για μια στιγμή είναι ενωμένοι μπροστά στον κίνδυνο. Ύστερα... κρανίου τόπος. Πουθενά τροφή. Πρέπει όλοι να μεταναστεύσουν. Η παραπομπή στην πυρηνική βόμβα είναι πρόδηλη. Ο άνθρωπος που ελέγχει τη φύση, ο άνθρωπος που "παίζει με τη φωτιά". Σπαρταριστά επεισόδια, χιούμορ, γέλιο και πλούσια τροφή για σκέψη για το είδος μας και την πορεία του στον πλανήτη. Το βιβλίο διαβάζεται άνετα από παιδιά 11+ και δένει ωραία με το παιδαγωγικό υλικό για την Εξέλιξη.

Αναζητώντας την ιδανική πόλη Νομίζετε ότι οι ουτοπίες είναι άχρηστες, αφού δεν πρόκειται ποτέ να υλοποιηθούν; Κι όμως υπάρχουν αρχιτέκτονες, φιλόσοφοι, πολεοδόμοι και στοχαστές που αφιέρωσαν ώρες, μέρες, χρόνια ολόκληρα στη λεπτομερή περιγραφή μιας ουτοπικής πόλης. Γιατί η ουτοπία μας βοηθάει να συγκεκριμενοποιήσουμε τις επιθυμίες μας. Τι είδους πόλη ονειρευόμαστε λοιπόν; Σίγουρα μια πόλη μηδενικού αποτυπώματος, αυτό είναι βέβαιο. Αλλά υπάρχουν και πάρα πολλά άλλα ζητήματα που θέτει η πόλη: Πώς εξασφαλίζει τους οικονομικούς πόρους η πόλη; Πώς διανέμεται ο πλούτος και από πού προέρχεται; Ποιος κατέχει τη γη; Από πού προέρχονται τα είδη διατροφής και το νερό; Ποιος την κυβερνά, ποιος λαμβάνει τις αποφάσεις;

Η πρώτη ουτοπική πόλη είναι ίσως η ιδανική Πολιτεία του Πλάτωνα αλλά και ο Αριστοφάνης στις Εκκλησιάζουσες δε μας χαρίζει μια πόλη που την κυβερνούν οι γυναίκες με σύνεση και αυστηρό το νόμο της ισότητας; Οι πρώτες όμως επεξεργασμένες στη λεπτομέρειά τους ουτοπικές πόλεις μας έρχονται από τα νεότερα χρόνια. Aς περιηγηθούμε λοιπόν σε αυτές τις λαμπρές ουτοπίες του Thomas More, του Εbenizer Hogarth, του Ledoux, του Le Corbusier, του Frank Lloyd Wright, του Τάκη Ζενέτου και πολλών άλλων παλαιών και νέων αρχιτεκτόνων και στοχαστών.

Όλοι ονειρεύτηκαν μια πόλη με ελάχιστη επιβάρυνση στη φύση, με δημοκρατία, ισότητα, κοινοκτημοσύνη, ορισμένες φορές, αλλά οι προτάσεις τους είναι εντελώς διαφορετικές. Πόλεις που περπατούν, πόλεις που κρέμονται από τον ουρανό, καλωδιωμένες πόλεις, κηπουπόλεις, πόλεις που αναπτύσσονται καθ’ ύψος, για να εξοικονομήσουν εδαφικούς πόρους, όλες οι λύσεις είναι συναρπαστικά ταξίδια στην ουτοπία. Και ωραία αφορμή για να φτιάξουμε, με τους μαθητές μας, τη δική μας ουτοπία. Κι ύστερα να αρχίσουμε να δουλεύομε γι αυτήν! Πατήστε εδώ για την παρουσίαση κι εδώ για το συνοδευτικό κείμενο.

Την Τετάρτη 19 Ιουνίου, στις 20.00 στην Εθνική Βιβλιοθήκη για την καλοκαιρινή εκστρατεία των Future Libraries με τους Πράσινους Ντεντέκτιβ και την Ελένη Σβορώνου.

Την Παρασκευή 21 Ιουνίου, στις 11.00 στην Δημοτική Βιβλιοθήκη Κορωπίου με τους Πράσινους Ντεντέκτιβ.

Την Τρίτη 25 Ιουνίου στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Χαιδαρίου με τους Πράσινους Ντεντέκτιβ.

Την Τετάρτη 26 Ιουνίου στις 18.30 στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πεύκης με τους Πράσινους Ντεντέκτιβ.

Την Παρασκευή 28 Ιουνίου στις 10.00 στη Βιβλιοθήκη Δάφνης και στις 18.30 στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Πεντέλης με τους Πράσινους Ντεντέκτιβ.

Από 29 Ιουνίου και για μια εβδομάδα στην Ιθάκη για το Θερινό Πανεπιστήμιο του ΔΙΑΒΙΜΑ με εργαστήριο στο πεδίο και για το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ιθάκης (ημερίδα για τον οικοτουρισμό)

Από 30 Ιουνίου και για μια εβδομάδα στην Κύπρο, συμμετέχοντας στο πρόγραμμα Youth in action, που συντονίζει η Terra Cypria για ανταλλαγή εμπειριών σε θέματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης. Παίρνουν μέρος οργανώσεις από Κύπρο, Ελλάδα, Τσεχία και Βουλγαρία.

Τώρα το καλοκαίρι όλοι θα έχουμε ευκαιρία να απολαύσουμε τη φύση. Ακόμη κι αν μείνουμε στην πόλη, θα παίξουμε στο παρκάκι της γειτονιάς, στο άλσος, στην παιδική χαρά. Κι εκεί πρέπει να προσέχουμε. Είναι το περιβάλλον όπου ζούμε.

Ας υιοθετήσουμε λοιπόν όλοι σωστή συμπεριφορά. Δεν πετάμε σκουπίδια ούτε στη θάλασσα ούτε στο δάσος ούτε ρυπαίνουμε τον αέρα με άσκοπη χρήση του αυτοκινήτου. Μαθαίνουμε να διδάσκουμε και τους μεγάλους!

Με τις πολύ απλές ιδέες που θα δείτε εδώ θα ανακαλύψετε απλά παιχνίδια που μπορούμε να παίξουμε με τα παιδιά για να κατανοήσουν ότι μέσα από την τροφική αλυσίδα, κάθε σκουπίδι, κάθε ρύπος, καταλήγει πίσω στο σώμα μας και βλάπτει τελικά εμάς τους ίδιους.

...η 8η Ιουνίου και πάντα βρίσκεται η καημένη στη σκια των παγκόσμιας ημέρας περιβάλλοντος. Ας θυμηθούμε όμως και τους ωκεανούς και τα ψάρια τους γιατί μάλλον χρειάζονται τη βοήθειά μας. Αφού απογοητευτική για το μέλλον της αλιείας είναι η απόφαση της θυελλώδους συνεδρίασης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου των Υπουργών.

Παρά τις προσπάθειες του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για ένα βήμα προς την ανάκαμψη των ιχθυαποθεμάτων, το Συμβούλιο των Υπουργών υπερψήφισε μια συμφωνία που δεν εγγυάται το ζητούμενο. Απογοητευτικό είναι το γεγονός ότι η απόφαση αυτή ελήφθη υπό την πίεση χωρών με σημαντική αλιευτική βιομηχανία.

Πιο συγκεκριμένα, η μεταρρύθμιση της ΚΑλΠ όπως διαμορφώνεται δεν λαμβάνει υπόψη της τη θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, για ανάκαμψη των ιχθυαποθεμάτων και παύση της υπεραλίευσης. Αντιθέτως καταδικάζει τη βιωσιμότητα των αλιευμάτων, αφού ανοίγει τον δρόμο για την αλίευση και κατανάλωση ψαριών κάτω του επιτρεπόμενου μεγέθους. "Παρότι 2 στα 3 ιχθυαποθέματα της Ευρώπης υπεραλιεύονται και οι αλιείς δοκιμάζονται οικονομικά, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αρνήθηκαν να στηρίξουν μια συμφωνία που θα εγγυόταν την ανάκαμψη των ιχθυαποθεμάτων και την αύξηση του εισοδήματος των αλιέων μέσα στα επόμενα 10 χρόνια" δήλωσε ο Γιώργος Παξιμάδης, υπεύθυνος του θαλάσσιου προγράμματος του WWF Ελλάς.

Πάντως ευκαιρία για μια βουτιά στη θάλασσα με τη βοήθεια του παιχνιδιου που θα βρείτε εδώ.

Το Πάντα σας προσκαλεί να διαβάσετε μαζί του τα παραμύθια που βραβευτηκαν στον διαδικτυακό Διαγωνισμό Συγγραφής Διηγήματος – Παραμυθιού για τους μαθητές των Εκπαιδευτηρίων Δούκα. Το WWF Ελλάς, όπως και πέρυσι, στηρίζει τον συγκεκριμένο διαγωνισμό, καθώς μέσα από τη φαντασία των παιδιών αναδεικνύεται σε σταθερή βάση και η οικολογική τους ευαισθησία με ένα τρόπο σχεδόν πρωτόλειο και πάντα αυθεντικό.

Τα παιδιά με ενθουσιασμό και αστείρευτο κέφι δημιούργησαν ευφάνταστες ιστορίες, με κεντρικούς άξονες την οικολογία, την υγιεινή διατροφή, το μυστήριο και την περιπέτεια.

Τα παραμύθια, τα οποία κατατέθηκαν, αξιολογήθηκαν από διακεκριμένους συγγραφείς και λογοτέχνες παιδικών βιβλίων. Διακρίθηκαν 10 έργα από κάθε τάξη και πλέον βρίσκονται αναρτημένα στο επίσημο portal του διαγωνισμού.

Απολαυστε ένα απόσπασμα από το παραμύθι της Δωραλίας Μητακίδη, E’3:
"Ένα μεσημέρι καυτό και ηλιόλουστο, μία από της πεταλούδες του δάσους, η Γιολάντα Γαρυφάλλου , έκανε βόλτα και πέταγε από λουλούδι σε λουλούδι. Η Γιολάντα ήταν η πιο όμορφη απ’όλες τις πεταλούδες. Είχε ωραία φτερά με πολλά χρώματα, με ροζ, μπλε, πράσινο και μωβ. Είχε πολύ καλή συμπεριφορά, σεβόταν όλα τα ζώα και ήταν με όλους φίλη. Το αγαπημένο της λουλούδι ήταν τα γαρύφαλλα. Μια μέρα εκεί που πέταγε ωραία και καλά και χαιρετούσε τους φίλους της, πήγε να μυρίσει ένα όμορφο γαρύφαλλο και ξαφνικά μπλέχτηκαν τα ωραία της φτερά στον ιστό της Κακιόζας και δεν μπορούσε να τα κουνήσει."

Μία από τις πιο συνηθισμένες διαταραχές των παιδιών στους παιδικούς σταθμούς και τα σχολεία είναι αυτής της Ελλειματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Τα υπερκινητικά παιδιά έχουν υπερβολική τάση για κίνηση, ανεπαρκή έλεγχο των παρορμήσεων και των συγκινησιακών αντιδράσεων και χαμηλή συγκέντρωση. Είναι ανεξέλεγκτα και επιθετικά. Η ιατρική επιστήμη δεν έχει βρει συγκεκριμένες αιτίες, αλλά εστιάζεται στο σύγχρονο τρόπο ζωής, που γίνεται όλο πιο αγχώδης και επιβλαβής για το παιδί.

Σύμφωνα με τους Michaela Glockler και Wolfgang Goebel (στο βιβλίο "A guide to child health") η ικανότητα συγκέντρωσης/προσήλωσης, η ετοιμότητα δράσης σχετίζονται με λειτουργίες του Κεντρικού Νευρικού Συστήματος, με τη ομαλή λειτουργία των αισθήσεων και του νου. Σχετίζονται με τον έλεγχο των κινήσεων και των πράξεων, της σκέψης, της θέλησης και την ισορροπία των συναισθημάτων. Αυτά επιτυγχάνονται όταν ένα παιδί μεγαλώνει σε ένα ήρεμο και κατάλληλο περιβάλλον και ένα ομαλό ρυθμό. Όταν έχει κανονικά γεύματα, κανονικές ώρες ύπνου, υγιεινή διατροφή χωρίς πολλές επεξεργασμένες τροφές και πολλά τεχνητά πρόσθετα.

Ο ρυθμός των ενηλίκων στη σύγχρονη ζωή μπορεί να είναι αρκετά διαταραγμένος. Οι άνθρωποι εξαντλούνται από το άγχος και τη βιασύνη, από τη γρήγορη εναλλαγή εντυπώσεων. Η μνήμη εξασθενεί, το ζωντανό ενδιαφέρον για τους γύρω μας, την οικογένειά μας ατονεί, οι σχέσεις γεμίζουν εντάσεις και σύγχυση. Συχνά οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί δεν ξέρουν τι να κάνουν. Η παροχή φροντίδας και η αγάπη αντικαθίστανται από την παρακολούθηση της τηλεόρασης, του υπολογιστή, τη συσσώρευση παιχνιδιών, δώρων και γλυκισμάτων. Όλα αυτά καταστρέφουν την ικανότητα συγκέντρωσης του παιδιού και το κάνουν να αναζητάει συνεχώς την αλλαγή, τη διαρκή κίνηση.

Οι ενήλικες όμως είναι το υπόδειγμα των παιδιών, και αυτά αισθάνονται έντονα την διάθεσή τους. Αντανακλούν σαν σε καθρέφτη τα λάθη και τις διαταραχές των ενηλίκων. Αν στραφούμε με υπομονετική προσοχή σε αυτά τα παιδιά, με μία προσοχή που ποτέ δεν χάνει το ενδιαφέρον της και την αγάπη της και τους εξασφαλίσουμε ένα γαλήνιο, ομαλό και δημιουργικό περιβάλλον, τότε μπορούμε να τα βοηθήσουμε αποτελεσματικά, χωρίς την ανάγκη φαρμακευτικής αγωγής.

Ένα τέτοιο γαλήνιο και δημιουργικό περιβάλλον υπάρχει γύρω μας εκεί έξω, η φύση. Η επαφή με τη φύση, σχετίζεται άμεσα με την υγεία των παιδιών, μέσα από την αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, την υγιή ανάπτυξη και την ευζωία. Ειδικότερα για παιδιά με ΔΕΠΥ, σύμφωνα και με τη μελέτη των Andrea Faber Taylor & Francis Kuo, η ικανότητα συγκέντρωσης αυξάνεται ακόμα και μετά από μία απλή βόλτα στη φύση.

Δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια. Το παιδί είναι γεμάτο θέληση για δράση και κίνηση. Στη φύση, μπορεί να βρει 'τον εαυτό του', να γίνει ένα με αυτήν. Ας μην του στερήσουμε 'τη φύση του"!

...από την αρχαιότητα ως τα χρόνια του Ιουλιανού. Αυτό ήταν το θέμα που ανέπτυξε ο Φάνης Κακριδής, φιλόλογος, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, γόνος της μεγάλης οικογένειας φιλολόγων, στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας, Κέντρο Γαία, το απόγευμα της 29ης Μαίου. Μια πολύ όμορφη ομιλία με ανάγνωση αποσπασμάτων από την αρχαία ελληνική γραμματεία, εύστοχα σχόλια ειπωμένα με χιούμορ και ζωντάνια.

Στην Ιλιάδα λοιπόν, όπου ο πόλεμος και τα κλέα ανδρών είναι το κύριο θέμα, η φύση απαντά μόνο στις παρομοιώσεις. Είναι διακοσμητική. Στην Οδύσσεια είναι συμμετοχική. Ο Ποσειδώνας, εχθρός του Οδυσσέα, ορθώνει εμπόδια στο ταξίδι της επιστροφής με τις θύελλες και τις φουρτούνες που σηκώνει. Η φύση εδώ είναι λειτουργική. Στον Ησίοδο, στο Έργα και Ημέραι, έπος που έχει στόχο την πληροφόρηση και εκπαίδευση του αγρότη, η φύση είναι ρεαλιστική. Στους λυρικούς ποιητές Τυρταίο και Αρχίλοχο η φύση λειτουργεί ως μεταφορά για να περιγράψει τα δεινά της πόλης και του ανθρώπου. Στον Αλκμάνα συναντάμε την πρώτη άδολη περιγραφή της φύση και στη Σαπφώ βέβαια η τάση αυτή φτάνει στην καλή της ώρα. Ωστόσο η φύση πάντα πλαισιώνει τα ανθρώπινα δρώμενα. Οι προσωκρατικοί φιλόσοφοι για πρώτη φορά θέτουν τη φύση στο επίκεντρο της έρευνάς τους. Τολμούν να την ερευνήσουν. Από το μύθο μεταβαίνουμε στον λόγο και τις απαρχές της επιστημονικής σκέψης.

Ο Ηρόδοτος είναι ο πρώτος που ταξίδεψε "θεωρίης ένεκεν", μόνο για τη χαρά της μάθησης. Και μας δίνει περιγραφές και παρατηρήσεις όπως αυτή για τα μεταναστευτικά ψάρια σύμφωνα με την οποία τα θηλυκά ψάρια τρέφονται με τα αυγά των αρσενικών για να αναπαραχθούν! Ο Αριστοτέλης φυσικά θα βάλει τα πράγματα στη θέση τους και θα ερευνήσει συστηματική τη φύση, την πανίδα και τη χλωρίδα. Πλάτωνας, Αριστοφάνης, Θεόφραστος, Θεόκριτος και βουκολικοί ποιητές και άλλα πνεύματα του αρχαίου κόσμου μας έφεραν ως τους πρώτους μεταχριστιανικούς χρόνους, την εποχή της δεύτερης σοφιστικής και τη στείρα μίμηση των μεγάλων πνευμάτων της κλασικής αρχαιότητας. Η περιγραφή της φύσης είναι πια ανούσια, αντίστοιχη με την ποιότητα των κειμένων.

Πάντως η αρχαιότητα θέτει στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τον άνθρωπο. Κάθε εποχή και οι αναζητήσεις της…

Χρήσιμο σχετικό υλικό για το θέμα θα βρείτε εδώ και εδώ.

Αλλά και στην Ανθολογία που περιέχεται στο εκπαιδευτικό μας πακέτο Τα δάση γύρω από τη Μεσόγειο με κείμενα από τον Όμηρο ως τον Σεφέρη.