Οι επιπτώσεις και οι ευκαιρίες της υπεύθυνης υδατοκαλλιέργειας

Οι υδατοκαλλιέργειες είναι το ταχύτερα αναπτυσσόμενο σύστημα παραγωγής τροφίμων στον κόσμο. Για πολλούς από εμάς η κατανάλωση ψαριών και θαλασσινών στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στα καλλιεργούμενα είδη, με πιο αγαπημένα στην Ελλάδα την τσιπούρα και το λαβράκι.

Ιχθυοκαλλιέργεια: η καλλιέργεια ψαριών

Υδατοκαλλιέργεια: η καλλιέργεια ψαριών, οστράκων και γαρίδων

Ψάρια αλιείας: Ελεύθεροι πληθυσμοί ψαριών που ψαρεύονται με μια ποικιλία μεθόδων (δίχτυα, παραγάδια, τράτες, γριγρί).

Ψάρια υδατοκαλλιέργειας: Ψάρια που εκτρέφονται σε ελεγχόμενες εγκαταστάσεις (π.χ. κλουβιά), με χρήση ζωοτροφών (άλλων ψαριών ή φυτικών/ζωικών τροφών).Η ραγδαία ανάπτυξη του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας ωστόσο δεν έχει συμβεί χωρίς επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Ασθένειες

Οι ιοί και τα παράσιτα που αναπτύσσονται στα εκτρεφόμενα είδη παρουσιάζουν σημαντική απειλή και για τους ελεύθερους πληθυσμούς ψαριών.

Τροφή

30% των ψαριών παγκοσμίως αλιεύονται ως τροφή (ιχθυάλευρα και ιχθυέλαια) για τα ψάρια και θαλασσινά υδατοκαλλιέργειας. Ο κλάδος θα πρέπει σταδιακά να μειώσει την εξάρτηση τροφής από παράγωγα ψαριών, ώστε να μην ασκείται επιπλέον πίεση στις θάλασσές μας.

Αποδράσεις

Εκτρεφόμενα είδη που δραπετεύουν ανταγωνίζονται με τα ελεύθερα ψάρια ή διασταυρώνονται μαζί τους, αλλοιώνοντας τη γενετική τους ταυτότητα.

Ρύπανση θρεπτικών συστατικών

Η συσσώρευση από τα υπολείμματα των τροφών και τα απόβλητα των ψαριών μπορεί να οδηγήσει στη μείωση του οξυγόνου στο νερό και άρα την υποβάθμιση του θαλάσσιου οικοσυστήματος

Θαλάσσιοι οικότοποι και είδη / Ισορροπία θαλάσσιας ζωής

Η τοποθέτηση κλωβών κοντά σε ευάλωτους θαλάσσιους οικοτόπους όπως πχ λιβάδια ποσειδωνίας μπορεί να προκαλέσει σοβαρή υποβάθμιση στους συγκεκριμένους οικοτόπους ενώ η αλληλεπίδραση με είδη όπως η φώκια, τα δελφίνια και τα θαλασσοπούλια μπορεί να οδηγήσει στον τραυματισμό ή/και το θάνατο τους.

Oι επιπτώσεις της υδατοκαλλιέργειας στους πληθυσμούς των ψαριών, τα θαλάσσια οικοσυστήματα, την ποιότητα του νερού και την κοινωνία μπορεί να είναι σημαντικά και μετρήσιμα μειωμένες, όταν εφαρμόζονται υπεύθυνες πρακτικές.

Η δράση μας στην Ελλάδα

Για να αντιμετωπίσουμε αυτές τις προκλήσεις ξεκινήσαμε το 2013 μαζί με την ΑΒ Βασιλόπουλος και τη ΝΗΡΕΥΣ Α.Ε. ένα πρόγραμμα που είχε σαν στόχο την περαιτέρω βελτίωση των πρακτικών τριών μονάδων ιχθυοκαλλιέργειας τσιπούρας και λαβρακίου του Νηρέα στο Αλιβέρι, τον Αστακό και την Ναύπακτο.

Το πρόγραμμα «Βελτίωσης υπεύθυνης υδατοκαλλιέργειας» (Aquaculture Improvement Project) υλοποιήθηκε με βάση το διεθνές πρότυπο της οικολογικής πιστοποίησης Aquaculture Stewardship Council (ASC) και ήταν προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις των συγκεκριμένων μεσογειακών ειδών.

Το ASC είναι ένας ανεξάρτητος, διεθνής οργανισμός πιστοποίησης που προωθεί ορθές πρακτικές, οι οποίες ελαχιστοποιούν το περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα του κλάδου της υδατοκαλλιέργειας. Το ASC διαθέτει επίσης πρότυπα για εννέα διαφορετικά είδη, μεταξύ των οποίων ο σολομός, οι γαρίδες και η πέστροφα.

Σήμερα, ένα μεγάλο ταξίδι, με όραμα να μπει η Ελλάδα στον χάρτη της υπεύθυνης υδατοκαλλιέργειας, με αγαπημένα ψάρια όπως η τσιπούρα και το λαβράκι, φτάνει στον τελικό του προορισμό. Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης πρωτοβουλίας, οι πρώτες πιστοποιημένες φάρμες καλλιέργειας τσιπούρας και λαβρακίου, σε ολόκληρη την Ευρώπη βρίσκονται στην Ελλάδα και ανήκουν στη ΝΗΡΕΥΣ.

Για τη δημιουργία του νέου προτύπου για την τσιπούρα και το λαβράκι που παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2019, το ASC συνεργάστηκε με περιβαλλοντικές οργανώσεις και εκπροσώπους του κλάδου, υλοποιώντας πιλοτικές επισκέψεις σε φάρμες υδατοκαλλιέργειας στην Ελλάδα σε μονάδα του Νηρέα, καθώς και σε άλλες μονάδες της Μεσογείου.

Η ολοκλήρωση αυτής της πρωτοποριακής πρωτοβουλίας καταδεικνύει τη δύναμη και την αποτελεσματικότητα της συνεργασίας κρίσιμων παικτών της προμηθευτικής αλυσίδας στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων του κλάδου.

Με τη δημιουργία του νέου προτύπου ASC για τα μεσογειακά είδη, που πρωταγωνιστούν και στις παγκόσμιες εξαγωγές, δίνεται για πρώτη φορά η ευκαιρία να αναπαραχθεί αυτό το μοντέλο συνεργασίας και ευελπιστούμε ότι πολύ σύντομα θα δούμε εκτεταμένα αποτελέσματα και σε άλλες μονάδες ιχθυοκαλλιέργειας σε ολόκληρη την Ευρώπη.